Συχνά προσπαθούμε να μειώσουμε την κορτιζόλη με φαγητό, ροφήματα, δανέζικες συνήθειες και άλλες μεθόδους που δεν μας αναγκάζουν να αλλάξουμε τις συνήθειές μας, ενώ το πρώτο που θα έπρεπε να κάνουμε είναι μια άσκηση ενδοσκόπησης που επιτρέπει τη σωστή διάγνωση και θεραπεία. Ειδικά όταν η ζωή σε μια κατάσταση υπερεπαγρύπνησης μάς έχει οδηγήσει να αναπτύξουμε ανοχή στην κορτιζόλη.

Ωστόσο, αν βιώνεις στρες σε ένα άλλο επίπεδο για περισσότερο απ’ όσο θα ήθελες, ίσως χρειάζεται να διακρίνεις ανάμεσα στο χρόνιο στρες και την εξάρτηση από την κορτιζόλη. Σύμφωνα με τη Λάουρα Βιγιανουέβα, ψυχολόγο και ιδρύτρια του psicologodemadrid.org, «η βασική διαφορά είναι ότι στο χρόνιο στρες το άτομο υποφέρει και θέλει να βγει από αυτό, ενώ στην εξάρτηση από την κορτιζόλη υπάρχει μια συνεχής αναζήτηση για περισσότερη ένταση, περισσότερη συγκίνηση».

Τι είναι το χρόνιο στρες (και πώς μοιάζει);

Το χρόνιο στρες είναι μια σωματική κατάσταση που διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα, όπου το σώμα παραμένει σε κατάσταση «μάχης ή φυγής» απέναντι σε μια εξωτερική απειλή. Σύμφωνα με τη Βιγιανουέβα, αυτή η παρατεταμένη κατάσταση είναι συναισθηματικά, γνωστικά και σωματικά εξουθενωτική:

• Συναισθηματικά: άγχος, καταθλιπτικά συμπτώματα, ευερεθιστότητα, απότομες μεταπτώσεις διάθεσης και μειωμένη λίμπιντο.

• Γνωστικά: κενά μνήμης, συχνή αφηρημάδα, απώλεια πνευματικής ευστροφίας.

• Σωματικά: διαταραχές ύπνου (αϋπνία ή υπερβολικός ύπνος), αλλαγές στην όρεξη, υπέρταση, κοιλιακό φούσκωμα, συχνοί πονοκέφαλοι, χαμηλό ανοσοποιητικό και ορμονικές ανισορροπίες (ιδιαίτερα εμμηνορροϊκές).

Έτσι, το άτομο με χρόνιο στρες θέλει να σταματήσει να νιώθει έτσι, αλλά δεν ξέρει πώς να σπάσει τον κύκλο.

Τι είναι η εξάρτηση από την κορτιζόλη (και γιατί είναι εθιστική);

Η εξάρτηση από την κορτιζόλη μπορεί να εμφανιστεί ως συνέπεια του χρόνιου στρες. Αρχικά είναι μια προσαρμοστική αντίδραση που μας επιτρέπει να συνεχίσουμε να λειτουργούμε σε υψηλή απόδοση. Το πρόβλημα ξεκινά όταν αυτό το «turbo mode» διαρκεί πολύ:
«Στην εξάρτηση από την κορτιζόλη, το σύστημα φθείρεται ολοένα και περισσότερο μέχρι που το φάρμακο γίνεται χειρότερο από την ασθένεια», προειδοποιεί η Βιγιανουέβα.

Σύμφωνα με την ψυχολόγο, «εδώ δεν μιλάμε για φυγή από το στρες, αλλά για ενεργή αναζήτηση του: άνθρωποι που νιώθουν κενό όταν δεν υπάρχει πίεση, που “ξεφουσκώνουν” στις διακοπές και που ασυνείδητα δημιουργούν καταστάσεις που επαναδραστηριοποιούν την κατάσταση συναγερμού τους».

Πώς να καταλάβεις πού βρίσκεσαι

Αν το χρόνιο στρες είναι σαν να είσαι παγιδευμένος σε μια συνεχή φωτιά, η εξάρτηση από την κορτιζόλη είναι σαν να ανάβεις εσύ τη φωτιά για να νιώθεις ότι συνεχίζεις να κινείσαι. Και στις δύο περιπτώσεις, το σώμα και το μυαλό πληρώνουν το τίμημα. Χρειάζεται είτε να «φρενάρεις» είτε να «απεξαρτηθείς», ανάλογα με την περίπτωση, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να σπάσεις τον κύκλο.

«Η βασική διαφορά είναι ότι στο χρόνιο στρες το άτομο υποφέρει και θέλει να βγει από αυτό, ενώ στην εξάρτηση από την κορτιζόλη υπάρχει μια συνεχής αναζήτηση για περισσότερο στρες, περισσότερη ένταση» — Λάουρα Βιγιανουέβα, ψυχολόγος και ιδρύτρια του Psicologodemadrid.