Έχουμε όλοι ακούσει για τα «fight, flight, freeze» (μάχη, φυγή, πάγωμα) ως τους τρεις κλασικούς τρόπους με τους οποίους το νευρικό μας σύστημα αντιδρά στο στρες. Αλλά υπάρχει κι ένας ακόμα τρόπος, ένας που συχνά περνά απαρατήρητος, γιατί σε αντίθεση με τους άλλους, μπορεί εύκολα να μπερδευτεί με κάτι θετικό. Η αντίδραση fawn είναι μια αντίδραση τραύματος που συχνά ρομαντικοποιείται λανθασμένα.
Σε ωθεί να εξομαλύνεις καταστάσεις, να καλύπτεις τις ανάγκες των άλλων εις βάρος των δικών σου και να διατηρείς την ειρήνη, ό,τι κι αν κοστίζει. Αυτό που φαίνεται καλοσυνάτο, ανιδιοτελές ή «χαλαρό» είναι στην πραγματικότητα το αντίθετο, ένας μηχανισμός επιβίωσης μεταμφιεσμένος σε αγάπη και φροντίδα.
Παρατηρώ αυτό το μοτίβο συνεχώς σε εμένα και στους ανθρώπους γύρω μου. Αυτό το φαινομενικά ακίνδυνο ένστικτο μπορεί να θολώσει την αίσθηση του εαυτού μας, να διαβρώσει τα όριά μας και να μας αφήσει να νιώθουμε πικρία ή ότι δεν μας βλέπουν. Το χειρότερο; Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν καν ότι το κάνουν. Για να αποφύγεις να μπερδέψεις το fawning με την αγάπη, ας το αναλύσουμε. Παρακάτω, τι είναι η αντίδραση fawn, πώς εμφανίζεται στις σχέσεις και τι μπορείς να κάνεις για να σπάσεις τον κύκλο.
Τι είναι το fawning;
Το fawning είναι μια αντίδραση τραύματος που δίνει προτεραιότητα στην ικανοποίηση των άλλων ως μηχανισμό επιβίωσης. Ο όρος, που εισήγαγε ο ψυχολόγος Pete Walker από το Berkeley, Καλιφόρνια, περιγράφει μια προστατευτική αντίδραση που αναπτύσσεται κατά την παιδική ηλικία ως αντίδραση σε τραύμα. Αντί να παλέψει, να φύγει ή να παγώσει μπροστά στο στρες, κάποιος που έχει προδιάθεση στο fawning θα εξομαλύνει την κατάσταση για να παραμείνει ασφαλής.
Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ελέγχει αυτή την αντίδραση, δεν πρόκειται για συνειδητή επιλογή. Είναι ένας αντανακλαστικός συνδυασμός υπακοής και αυτο-διαγραφής: μειώνεις την ένταση, σιωπάς τα δικά σου συναισθήματα, ανάγκες ή την ταυτότητά σου για χάρη των άλλων, συχνά εις βάρος της δικής σου ευημερίας.
Επιφανειακά, το fawning μπορεί να μοιάζει με αγάπη: να είσαι «ο χαλαρός σύντροφος», να προβλέπεις πάντα τις ανάγκες του άλλου ή να φροντίζεις πριν ακόμα εμφανιστεί μια σύγκρουση. Κοιτάζοντας πιο προσεκτικά, αυτό που φαίνεται αφοσίωση μπορεί να είναι αυτο-εγκατάλειψη. Η καλοσύνη προέρχεται από αυθεντικότητα, το fawning από φόβο. Μακροπρόθεσμα, αυτή η συμπεριφορά μπορεί να επιβαρύνει σοβαρά την ψυχική σου υγεία και τις σχέσεις σου.
Πώς εμφανίζεται στις σχέσεις
Στα πρώτα στάδια γνωριμίας ή σχέσης, η τάση για fawning μπορεί να εμφανιστεί με πολύ λεπτούς τρόπους: να ακολουθείς πάντα τις επιθυμίες του άλλου, να προσαρμόζεις το πρόγραμμά σου στο δικό του ή να γελάς με πράγματα που σε ενοχλούν για να μην φανείς δύσκολος. Αρχικά, μπορεί να μοιάζει με αποτελεσματική συμβιβαστικότητα, αλλά με τον καιρό μπορεί να νιώσεις ότι δεν ξέρεις πραγματικά τι θέλεις από τη σχέση ή ποιος είσαι μέσα σε αυτήν. Είναι μια μορφή αυτο-εγκατάλειψης.
Σε μακροχρόνιες σχέσεις ή φιλίες, τα μοτίβα γίνονται πιο βαθιά ριζωμένα και αναμενόμενα. Το fawning μπορεί να φαίνεται ως συνεχής αναζήτηση του σωστού τι να πεις, ή συγνώμη απλώς για να τελειώσει μια διαφωνία, ακόμα κι αν δεν έκανες τίποτα λάθος. Μπορεί να σημαίνει και αποφυγή της σύγκρουσης εντελώς, λέγοντας στον εαυτό σου «δεν πειράζει» όταν κάτι σε πληγώνει, γιατί η ιδέα της διαφωνίας φαίνεται πιο επικίνδυνη από τη σιωπή. Μπορεί να χάσεις επαφή με την ταυτότητά σου, καθώς ξοδεύεις τόση ενέργεια για να διατηρήσεις την ειρήνη.
Διαφορά fawning και people-pleasing
Δεν είναι κάθε πράξη καλοσύνης ή ευελιξίας fawning. Το να πεις «ναι» σε σχέδια που δεν τρελαίνεσαι ή να ακούσεις έναν φίλο ενώ είσαι απασχολημένος, είναι φυσιολογικό people-pleasing και συνειδητή επιλογή. Το fawning είναι αντίδραση τραύματος, λιγότερο θέμα επιλογής, περισσότερο θέμα επιβίωσης. Αν μεγάλωσες σε περιβάλλον όπου το «όχι», τα όρια ή η έκφραση των αναγκών σου οδηγούσαν σε σύγκρουση ή απόρριψη, το νευρικό σου σύστημα έμαθε ότι η ασφαλέστερη επιλογή είναι η συμφωνία.
Ο πιο εύκολος τρόπος να το καταλάβεις; Ρώτησε τον εαυτό σου: Το κάνω επειδή θέλω, ή επειδή πρέπει να κρατήσω την ειρήνη ή τη σύνδεση; Αν ισχύει το δεύτερο, αυτό είναι fawning.
Επιπτώσεις του fawning
Το fawning μπορεί να αποσυνδέσει από τα συναισθήματα και τις επιθυμίες σου, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο να δημιουργήσεις αυθεντική οικειότητα. Όταν δίνουμε προτεραιότητα στις ανάγκες των άλλων αντί για τις δικές μας, θαμπώνουμε το δικό μας φως. Η «ακραία μορφή του people-pleasing» μπορεί να μας κρατήσει παγιδευμένους σε σχέσεις όπου η αγάπη ή η φιλία μοιάζει περισσότερο με αυτο-διαγραφή.
Πώς να αναγνωρίσεις το fawning και να αλλάξεις το μοτίβο
Η αλλαγή δεν σημαίνει αυτοκατηγορία, αλλά παρατήρηση των παλιών στρατηγικών επιβίωσης και σταδιακή πρακτική νέων συμπεριφορών. Κάποιοι τρόποι που προτείνει η ψυχοθεραπεύτρια Shirley Porter:
-
Γίνε συνειδητός/ή
Παρατήρησε πότε εμφανίζεται το fawning, πώς εκδηλώνεται και με ποιον είσαι. Χωρίς κριτική, με περιέργεια και συμπόνια. Ρώτησε τον εαυτό σου:-
Λέω «ναι» εις βάρος της ψυχικής ή σωματικής μου υγείας;
-
Νιώθω υπεύθυνος/η για τα συναισθήματα των άλλων;
-
Αγνοώ ή αρνούμαι τις ανάγκες μου;
-
Ζήτησα συγνώμη για κάτι που δεν ήταν δικό μου βάρος;
-
Πιστεύω ότι δεν έχω το δικαίωμα να πω «όχι» ή να θέσω όρια;
-
-
Βγες από τη λειτουργία επιβίωσης
Ηρεμία στο σώμα για να θυμηθείς ότι είσαι ασφαλής. Χρησιμοποίησε τεχνικές γείωσης: βαθιές αναπνοές, σταθερά πόδια στο έδαφος, ή αναγνώριση πέντε αντικειμένων γύρω σου. -
Πρόκληση να απαντάς διαφορετικά
Αντί να λες «όλα καλά», δοκίμασε κάτι πιο ειλικρινές: «Νιώθω λίγο πιεσμένος/η τώρα» ή «Χρειάζομαι λίγο χρόνο να το σκεφτώ». -
Άφησε τον εαυτό σου να νιώσει σύνθετα συναισθήματα
Το fawning είναι συνήθεια χρόνων και χρειάζεται εξάσκηση να το ξεπεράσεις. Μικρές νίκες και υπομονή με τον εαυτό είναι σημαντικές. Αντιμετώπισε τον εαυτό σου με την ίδια φροντίδα που θα έδινες σε κάποιον που νοιάζεσαι.
