Για τα παιδιά, οι λέξεις που λένε οι γονείς τους γίνονται δομικά στοιχεία της αυτοεκτίμησης, της συναισθηματικής νοημοσύνης και της ανθεκτικότητας. Οι γονείς συχνά μιλούν χωρίς κακία, λέγοντας πράγματα αυθόρμητα μέσα στον εκνευρισμό τους ή το άγχος.

Κι όμως, ορισμένες φράσεις, ακόμη κι αν ειπωθούν τυχαία, μπορούν να φυτέψουν σπόρους αμφιβολίας ή ανασφάλειας σε ένα παιδί που διαρκούν ως την ενηλικίωση.

Γιατί οι λέξεις έχουν τόση σημασία

Τα παιδιά χτίζουν την αυτοεικόνα τους κυρίως από τα λόγια που τους λέγονται. Οι αρνητικές φράσεις, όταν επαναλαμβάνονται, μετατρέπονται σε εσωτερικές φωνές: «Είμαι υπερευαίσθητος», «Δεν θα τα καταφέρω ποτέ», «Δεν είμαι αρκετός».

Αντίθετα, η θετική, εποικοδομητική γλώσσα καλλιεργεί ανθεκτικότητα, ενσυναίσθηση και δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.

Η γονεϊκότητα δεν απαιτεί τέλεια λόγια κάθε φορά — όλοι κάνουμε λάθη. Αυτό που μετράει είναι η επίγνωση και η επανόρθωση: να αναγνωρίζουμε τα λάθη, να ζητούμε συγγνώμη όταν χρειάζεται και να δίνουμε το παράδειγμα της υγιούς επικοινωνίας.

Παρακάτω υπάρχουν 15 συνηθισμένες φράσεις που μπορούν να πλήξουν το πνεύμα ενός παιδιού μαζί με το γιατί πονάνε και τι μπορεί να ειπωθεί στη θέση τους.

Τα καλά νέα; Με λίγη επίγνωση, αυτές οι φράσεις μπορούν να διαμορφωθούν ξανά σε μηνύματα που ενθαρρύνουν την ανάπτυξη αντί να αποθαρρύνουν.

1. «Υπερβάλλεις»

Για έναν ενήλικα, ένα σπασμένο παιχνίδι μπορεί να φαίνεται ασήμαντο, αλλά για ένα παιδί μπορεί να μοιάζει με το τέλος του κόσμου. Όταν οι γονείς λένε κάτι τέτοιο, το υποσυνείδητο μήνυμα είναι: «Τα συναισθήματά σου δεν έχουν σημασία». Με τον καιρό, τα παιδιά μπορεί να σταματήσουν να εκφράζονται, φοβούμενα ότι θα απορριφθούν.

🔹 Γιατί πονάει: Ακυρώνει τα συναισθήματα και διδάσκει στα παιδιά ότι η έκφραση είναι λάθος. Η καταπίεση συναισθημάτων μπορεί να οδηγήσει σε απογοήτευση, άγχος ή συναισθηματική απόσταση.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Καταλαβαίνω ότι αυτό σου φαίνεται μεγάλο. Θες να μου πεις περισσότερα;» Έτσι αναγνωρίζεις το συναίσθημα και ενθαρρύνεις τον διάλογο.

2. «Γιατί δεν μπορείς να είσαι σαν τον αδερφό/την αδερφή σου;»

Οι συγκρίσεις μεταξύ αδερφών μπορεί να φαίνονται παρακινητικές, αλλά συνήθως γεννούν ανταγωνισμό αντί για έμπνευση. Το ένα παιδί νιώθει ανεπαρκές και το άλλο πιεσμένο να αποδεικνύει συνεχώς την αξία του.

🔹 Γιατί πονάει: Υπονοεί ότι η μοναδικότητα δεν έχει αξία και ότι η αγάπη πρέπει να «κερδίζεται».
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: Τόνισε την ατομικότητα: «Μου αρέσει που είσαι τόσο δημιουργικός/ή στις ζωγραφιές σου» ή «Δούλεψες πολύ με αυτό το παζλ.» Έτσι καλλιεργείται η αυτοπεποίθηση στις μοναδικές τους δυνάμεις.

3. «Δεν έχω χρόνο τώρα»

Οι γονείς έχουν χίλιες ευθύνες, αλλά το παιδί το ακούει σαν «Δεν είσαι σημαντικός/ή». Ακόμη κι αν πράγματι δεν υπάρχει χρόνος, τα λόγια πληγώνουν.

🔹 Γιατί πονάει: Τα παιδιά ταυτίζουν την προσοχή με την αγάπη. Αν νιώθουν διαρκώς παραμελημένα, μπορεί να σταματήσουν να μοιράζονται πράγματα.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Δεν μπορώ να μιλήσω τώρα, αλλά θέλω να σ’ ακούσω. Να τα πούμε μετά το φαγητό;». Και φυσικά, τήρησε την υπόσχεση.

4. «Σταμάτα να κλαις»

Τα δάκρυα είναι φυσική εκτόνωση λύπης, θυμού ή απογοήτευσης. Το να λες στο παιδί σου «σταμάτα» σημαίνει πως το συναίσθημα είναι ντροπιαστικό ή ανεπιθύμητο.

🔹 Γιατί πονάει: Διδάσκει την καταπίεση αντί για την έκφραση.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Είναι εντάξει να κλαις. Είμαι εδώ όταν θες να μιλήσουμε». Έτσι το παιδί μαθαίνει ότι τα συναισθήματα είναι διαχειρίσιμα, όχι ντροπιαστικά.

5. «Πάντα…» ή «Ποτέ…»

Φράσεις όπως «Ποτέ δεν ακούς» ή «Πάντα ξεχνάς» βάζουν τα παιδιά σε σταθερούς ρόλους. Πιστεύουν πως δεν μπορούν να αλλάξουν.

🔹 Γιατί πονάει: Οι απόλυτες εκφράσεις ακυρώνουν την προσπάθεια.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Ξέχασες να βάλεις τα παπούτσια στη θέση τους σήμερα. Πάμε να το θυμηθούμε αύριο». Η συγκεκριμένη ανατροφοδότηση δείχνει ότι η συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει.

6. «Είσαι τεμπέλης»

Συχνά η έλλειψη κίνησης δεν οφείλεται σε τεμπελιά αλλά σε άγχος ή σύγχυση. Η ετικέτα «τεμπέλης» μετατρέπει μια στιγμιαία συμπεριφορά σε ταυτότητα.

🔹 Γιατί πονάει: Οι ετικέτες γίνονται αυτοεκπληρούμενες προφητείες.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Τι σε δυσκολεύει να ξεκινήσεις;». Σπάσε τη δουλειά σε βήματα και επαίνεσε την πρόοδο.

7. «Είμαι απογοητευμένος/η από σένα»

Η απογοήτευση είναι φυσική, αλλά έτσι διατυπωμένη ακούγεται σαν απόρριψη του ίδιου του παιδιού, όχι της πράξης.

🔹 Γιατί πονάει: Το παιδί νιώθει ότι η αγάπη αποσύρεται.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Αυτή η επιλογή δεν ήταν σωστή, αλλά ξέρω ότι μπορείς να κάνεις καλύτερα την επόμενη φορά». Η αγάπη παραμένει σταθερή, ενώ το παιδί μαθαίνει να βελτιώνεται.

8. «Γιατί έτσι είπα»

Αυτό κόβει τη συζήτηση, αλλά δεν διδάσκει τίποτα. Τα παιδιά έχουν φυσική περιέργεια· όταν αγνοούνται οι ερωτήσεις τους, νιώθουν αδύναμα.

🔹 Γιατί πονάει: Εμποδίζει τη μάθηση και την κριτική σκέψη.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Δεν περνάμε από εδώ γιατί δεν είναι ασφαλές». Μικρές εξηγήσεις καλλιεργούν σεβασμό και λογική.

Unsplash

9. «Δεν θα μάθεις ποτέ»

Όλα τα παιδιά δυσκολεύονται κάπου — στα μαθηματικά, στο ποδήλατο ή στα κορδόνια- το «ποτέ» αφαιρεί κάθε ελπίδα.

🔹 Γιατί πονάει: Δημιουργεί πεποίθηση ότι η προσπάθεια είναι άχρηστη.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Τώρα είναι δύσκολο, αλλά με εξάσκηση θα τα καταφέρεις». Ενθαρρύνει τη σύνδεση προσπάθειας και επιτυχίας.

10. «Είσαι υπερευαίσθητος/η»

Τα παιδιά που νιώθουν βαθιά μπορεί να αντιδρούν έντονα. Η φράση αυτή τα κάνει να βλέπουν την ενσυναίσθησή τους ως ελάττωμα.

🔹 Γιατί πονάει: Μπορεί να προσπαθήσουν να καταπνίξουν την ευαισθησία τους.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Νοιάζεσαι πολύ κι αυτό είναι δώρο. Πάμε να δούμε πώς θα διαχειριστούμε αυτά τα μεγάλα συναισθήματα μαζί».

11. «Να ντρέπεσαι»

Η ντροπή χτυπά το «ποιος είσαι», όχι το «τι έκανες». Ένα παιδί που ντροπιάζεται νιώθει... χαλασμένο.

🔹 Γιατί πονάει: Δημιουργεί βαθιά αίσθηση αναξιότητας.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Αυτό δεν ήταν δίκαιο για την αδερφή σου. Τι μπορείς να κάνεις για να το διορθώσεις;». Ενθαρρύνει την ευθύνη χωρίς να πληγώνει την αυτοεκτίμηση.

12. «Μακάρι να ήσουν σαν…»

Όταν συγκρίνεται με ξαδέρφια, συμμαθητές ή φίλους, το παιδί ακούει πως «δεν είναι αρκετό».

🔹 Γιατί πονάει: Υπονοεί ότι η αγάπη εξαρτάται από το να γίνει κάποιος άλλος.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Μου αρέσει που είσαι τόσο περίεργος/η για τα ζώα». Επικεντρώσου στα δυνατά σημεία του παιδιού.

13. «Δεν θα καταφέρεις τίποτα»

Συχνά ειπωμένο μέσα στον θυμό, αυτό είναι ένα από τα πιο καταστροφικά σχόλια γιατί ακυρώνει πλήρως ένα παιδί.

🔹 Γιατί πονάει: Το παιδί το εσωτερικεύει ως πεπρωμένο.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Έχεις τόσα ταλέντα, πάμε να δούμε πώς θα τα αξιοποιήσουμε». Εμπνέει πίστη στον εαυτό.

14. «Οι μεγάλοι δεν φοβούνται»

Ο φόβος δεν εξαφανίζεται με την ηλικία. Το να τον αρνείσαι προκαλεί ντροπή για κάτι απολύτως φυσιολογικό.

🔹 Γιατί πονάει: Το παιδί νιώθει αδύναμο που φοβάται.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Είναι φυσιολογικό να φοβάσαι. Πάμε να το αντιμετωπίσουμε μαζί». Μετατρέπει τον φόβο σε ευκαιρία για στήριξη.

15. «Μην είσαι χαζός/ή, δεν είναι τίποτα»

Οι ενήλικες μπορεί να υποτιμούν τις ανησυχίες ενός παιδιού, αλλά για το ίδιο είναι σημαντικές.

🔹 Γιατί πονάει: Μειώνει την εμπειρία και τη σημασία των συναισθημάτων.
🔹 Καλύτερη εναλλακτική: «Βλέπω ότι αυτό σε απασχολεί. Θες να το συζητήσουμε;». Έτσι δείχνεις σεβασμό στην οπτική του παιδιού.