Ένα βήμα μπροστά φαίνεται πως είναι πάντα η Δανίαστις εξελίξεις όπως θα όφειλε κάθε κράτος που σέβεται τους πολίτες του. Έτσι, σε αυτή τη νέα εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, το δανικό κράτος αποφάσισε να παραχωρήσει στους πολίτες της πνευματικά δικαιώματα πάνω στα ίδια τους τα πρόσωπα, για να καταπολεμήσει τα deepfakes.

Φανταστείτε να ξυπνάτε ένα πρωί και να ανακαλύπτετε ότι κυκλοφορεί στο διαδίκτυο ένα βίντεο με εσάς που κάνετε ή λέτε κάτι που ποτέ δεν συνέβη. Έχει τη φωνή σας, το πρόσωπό σας, τις εκφράσεις σας… αλλά είναι πλαστό. Χάρη στην ταχέως εξελισσόμενη τεχνητή νοημοσύνη, αυτό το δυστοπικό σενάριο δεν είναι πια επιστημονική φαντασία. Είναι πραγματικότητα. Η Δανία όμως δεν σκοπεύει να το αφήσει έτσι.

Μια πρωτοποριακή νομική πρωτοβουλία

Η κυβέρνηση της Δανίας σχεδιάζει να αναμορφώσει τη νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων, δίνοντας σε κάθε πολίτη ένα μελλοντικό δικαίωμα: πνευματική ιδιοκτησία πάνω στο πρόσωπο, το σώμα και τη φωνή του.

Με απλά λόγια, θα είναι παράνομο για οποιονδήποτε — ή για οποιαδήποτε μηχανή — να σας αντιγράψει χωρίς τη συγκατάθεσή σας.

Γιατί έχει σημασία;

Τα deepfakes είναι ψηφιακές απομιμήσεις που δημιουργούνται με ΑΙ και μοιάζουν και ακούγονται ακριβώς όπως πραγματικοί άνθρωποι. Σκεφτείτε τα σαν εξαιρετικά πειστικές «ψηφιακές μαριονέτες» που δημιουργούνται αφού ένα λογισμικό «εκπαιδευτεί» πάνω σε φωτογραφίες, βίντεο ή ηχογραφήσεις κάποιου.

Έπειτα, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να δείξουν ότι κάποιος κάνει ή λέει οτιδήποτε — από το να τραγουδά όπερα μέχρι να διαπράττει εγκλήματα — χωρίς την άδειά του.

Και η τεχνολογία εξελίσσεται με ιλιγγιώδη ταχύτητα. Αυτό που παλιά απαιτούσε ώρες επεξεργασίας, σήμερα γίνεται σε λίγα λεπτά μέσω εφαρμογών ή εργαλείων ΑΙ. Είναι διασκεδαστικό όταν σε μετατρέπει σε υπερήρωα της Marvel, αλλά όχι τόσο όταν χρησιμοποιείται για παραπληροφόρηση, παρενόχληση ή δυσφήμιση.

Αυτόν ακριβώς τον ψηφιακό κίνδυνο θέλει να αντιμετωπίσει η Δανία.

Η λύση της Δανίας: Νόμος για την προστασία της ψηφιακής ταυτότητας

Ο υπουργός Πολιτισμού Jakob Engel-Schmidt, που ηγείται της πρωτοβουλίας, ανακοίνωσε ότι η Δανία ετοιμάζει νομοθεσία που θα δίνει σε κάθε πολίτη το δικαίωμα να ελέγχει και να προστατεύει την εικόνα, τη φωνή και την ομοιότητά του από μη εξουσιοδοτημένες ψηφιακές αναπαραγωγές.

«Στέλνουμε ένα ξεκάθαρο μήνυμα», δήλωσε ο Engel-Schmidt. «Κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στο σώμα, τη φωνή και τα χαρακτηριστικά του προσώπου του».

Μπορεί να ακούγεται αυτονόητο πως φυσικά και σου ανήκει το πρόσωπό σου, είναι όμως; Η υπάρχουσα νομοθεσία πνευματικών δικαιωμάτων δεν σχεδιάστηκε για την εποχή της τεχνητής νοημοσύνης.

Παραδοσιακά, τα πνευματικά δικαιώματα προστατεύουν δημιουργήματα — βιβλία, ταινίες, τραγούδια — όχι τους ίδιους τους ανθρώπους. Η Δανία λοιπόν θέλει να επεκτείνει αυτή την έννοια: η ταυτότητά σου να θεωρείται πνευματική ιδιοκτησία.

Τι προβλέπει ο νέος νόμος

1. Το πρόσωπό σου, οι κανόνες σου

Το δικαίωμα κατοχύρωσης της εμφάνισής σου, της φωνής σου και του σώματός σου.
Αν κάποιος ή ένα σύστημα ΑΙ δημιουργήσει ρεαλιστικό βίντεο ή ήχο με εσένα χωρίς άδεια, θα έχεις το δικαίωμα να ζητήσεις την αφαίρεσή του ή να κινηθείς νομικά.

2. Καλλιτέχνες και δημόσια πρόσωπα

Ιδιαίτερη προστασία για ηθοποιούς, μουσικούς, influencers και δημόσια πρόσωπα, των οποίων η φωνή ή η εικόνα συχνά αντιγράφεται χωρίς άδεια.
Πλέον, κάθε χρήση ή “ψηφιακός κλώνος” θα απαιτεί ρητή συναίνεση. Διαφορετικά, θα υπάρχουν πρόστιμα ή αγωγές.

3. Δικαίωμα διαγραφής

Οι πολίτες θα μπορούν να ζητούν την αφαίρεση deepfake περιεχομένου από πλατφόρμες όπως YouTube, TikTok ή Instagram, αν αυτό δημιουργήθηκε χωρίς άδεια.

4. Αποζημίωση για τη ζημιά

Αν κάποιος υποστεί συναισθηματική, επαγγελματική ή οικονομική ζημιά λόγω deepfake, θα μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση.

5. Ευθύνη πλατφορμών

Οι τεχνολογικές εταιρείες δεν θα μπορούν πλέον να μένουν αμέτοχες. Αν δεν ανταποκρίνονται σε αιτήματα αφαίρεσης, θα αντιμετωπίζουν βαριά πρόστιμα. Αυτό θα τις ωθήσει να βελτιώσουν τα εργαλεία ανίχνευσης και αναφοράς.

6. Χώρος για σάτιρα και χιούμορ

Η Δανία δεν θέλει να περιορίσει την κωμωδία. Η σάτιρα και η παρωδία θα παραμείνουν νόμιμες, αρκεί να είναι σαφές ότι πρόκειται για αστείο και όχι για παραπλάνηση ή βλάβη.

Ένα πρότυπο για τον κόσμο

Η Δανία φιλοδοξεί να αποτελέσει παράδειγμα για άλλες χώρες και να προωθήσει αντίστοιχη νομοθεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στόχος: να κατοχυρωθεί το δικαίωμα κάθε ανθρώπου να κατέχει τη δική του ψηφιακή ταυτότητα.

Η πρόταση έχει ήδη υποστήριξη από 9 στους 10 Δανούς βουλευτές, δείχνοντας σπάνια πολιτική ομοφωνία. Το Υπουργείο Πολιτισμού σκοπεύει να τη θέσει σε δημόσια διαβούλευση πριν από το καλοκαίρι, και το φθινόπωρο να την υποβάλει στο κοινοβούλιο.

Όταν η Δανία αναλάβει την προεδρία της Ε.Ε., θα προσπαθήσει να επεκτείνει αυτή την πρωτοβουλία σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ο νόμος δεν είναι συμβολικός — έχει πραγματικά δόντια. Αν πλατφόρμες όπως το YouTube, το Facebook, το TikTok ή ακόμη και εργαλεία ΤΝ αγνοήσουν αιτήματα αφαίρεσης, θα αντιμετωπίζουν σοβαρά πρόστιμα. Η Δανία είναι έτοιμη να προσφύγει ακόμη και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν χρειαστεί.

Στην ουσία, ο νόμος αυτός αφορά την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας στην ψηφιακή εποχή.

Τα deepfakes μπορούν να χρησιμοποιηθούν για:

Απάτες, με ψεύτικες φωνές που ζητούν χρήματα.

Εκδίκηση, με ψεύτικο ή προσβλητικό περιεχόμενο.

Παραπληροφόρηση, με ψεύτικες δηλώσεις δημόσιων προσώπων.

Καλλιτεχνική κλοπή, με αντιγραφή φωνών και εικόνων δημιουργών χωρίς άδεια ή πληρωμή.

Το βλέπουμε άλλωστε και στη χώρα μας να γίνεται κατά κόρον με δημόσια πρόσωπα που εμφανίζονται χωρίς τη συγκατάθεσή τους να διαφημίζουν σκευάσματα για δίαιτες ή τρόπους να βγάλει κανείς γρήγορα χρήματα.

Με τη θέσπιση του δικαιώματος στην ίδια σου την ομοιότητα και φωνή, η Δανία χαράζει ένα σαφές όριο: Δεν είσαι δημόσια ιδιοκτησία απλώς επειδή υπάρχει η εικόνα σου στο διαδίκτυο.