Έχεις ποτέ δυσκολία να περιγράψεις τι ακριβώς νιώθεις; Σου λένε φίλοι και οικογένεια ότι δείχνεις ψυχρός ή ανέκφραστος; Νιώθεις σαν να μην έχεις συναίσθημα όταν οι άλλοι περιμένουν από σένα να έχεις έντονη συναισθηματική αντίδραση; Ή ίσως νιώθεις τα φυσικά σημάδια του συναισθήματος, χωρίς όμως να νιώθεις το ίδιο το συναίσθημα; Μήπως ταυτίζεσαι με χαρακτήρες στην τηλεόραση όπως ο Dr. House ή ο Carmy από το The Bear, που αντιμετωπίζουν συναισθηματικές καταστάσεις με καθαρή λογική;

Υπάρχει πιθανότητα να έχεις κάτι που ονομάζεται αλεξιθυμία, ένα χαρακτηριστικό προσωπικότητας που συχνά αποκαλείται «συναισθηματική τύφλωση». Αν και πιθανώς να μην έχεις ξανακούσει για αυτή την κατάσταση, οι ειδικοί πιστεύουν ότι περίπου το 10% του πληθυσμού έχει κάποιο βαθμό αλεξιθυμίας.

Τι ακριβώς είναι όμως; Πώς καταλαβαίνεις αν σε αφορά ή αν αφορά κάποιον γνωστό σου; Και μπορεί να θεραπευτεί; Ο Dr. Daniel Glazer, κλινικός ψυχολόγος με ειδίκευση στο τραύμα και ιδρυτή του UK Therapy Rooms, απαντά στο GlamourUk.

Τι είναι η αλεξιθυμία;

Η αλεξιθυμία, ένας όρος που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του ’70, περιγράφει ένα είδος «συναισθηματικής τύφλωσης» σε σχέση με την κατανόηση των δικών μας συναισθημάτων. «Οι άνθρωποι που το βιώνουν συχνά μπερδεύουν τις σωματικές αντιδράσεις που συνοδεύουν το συναίσθημα, όπως γρήγορος παλμός ή σφιγμένο στομάχι, με κάτι καθαρά σωματικό, και το συναισθηματικό τους λεξιλόγιο παραμένει περιορισμένο», εξηγεί ο Glazer.

Αυτό συμβαίνει όταν το συναισθηματικό σήμα μπλοκάρεται, καθυστερεί ή παραμορφώνεται. «Επειδή το σήμα φτάνει στην επίγνωση αργά ή παραμορφωμένο, το άτομο βασίζεται αποκλειστικά στη λογική και μπορεί να δηλώνει πως δεν νιώθει τίποτα, παρόλο που ο σωματικός ενθουσιασμός είναι εμφανής σε κάποιον που το παρατηρεί».

Συχνά η αλεξιθυμία εμφανίζεται μαζί με άλλες καταστάσεις, για παράδειγμα, μπορεί να συνοδεύει το μετατραυματικό στρες ή τον αυτισμό. «Μεταξύ των επιζώντων τραύματος, περίπου δύο στους πέντε πληρούν τα κριτήρια για αυτό το χαρακτηριστικό», αναφέρει.

Προβλήματα της καθημερινότητας από την αλεξιθυμία

Κάποιες στιγμές όλοι θα θέλαμε να ζούσαμε χωρίς συναισθήματα, αλλά το να ζεις με αλεξιθυμία είναι περίπλοκο. Για αρχή, μπορεί να προκαλέσει διάφορα σωματικά συμπτώματα, καθώς υπάρχει αποσύνδεση μεταξύ του τι νιώθει το σώμα συναισθηματικά και τι καταγράφει ο εγκέφαλος. «Εσωτερικά, αυτό το κενό μπορεί να είναι εξαντλητικό», λέει ο Glazer. «Όταν οι αισθήσεις δεν έχουν σαφή ονόματα, ο εγκέφαλος δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα συνηθισμένα “κόλπα” για να ρυθμίσει το συναίσθημα». Αυτό σημαίνει πως παραμένει σε κατάσταση έντονου στρες, που μπορεί να προκαλέσει «πονοκεφάλους, πεπτικά προβλήματα και διαταραχές ύπνου».

Η αλεξιθυμία σχετίζεται επίσης με «υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, άγχους, χρήσης ουσιών και αυτοκτονικών σκέψεων».

Επηρεάζει και τους γύρω σου

«Για τους συντρόφους, τα μέλη της οικογένειας και τους συναδέλφους, αυτή η κατάσταση είναι εξίσου δύσκολη», λέει ο Glazer. «Ένας αγαπημένος που σπάνια εκφράζει χαρά ή λύπη μπορεί να φανεί αδιάφορος, ακόμα κι αν είναι βαθιά δεσμευμένος, και η παρανόηση των κοινωνικών σημάτων μπορεί να μετατρέψει μικρές διαφωνίες σε σοβαρά προβλήματα, γιατί ο τόνος της φωνής και οι εκφράσεις του προσώπου δεν ερμηνεύονται σωστά».

Και στον χώρο εργασίας, η αλεξιθυμία δημιουργεί προβλήματα. «Σε δουλειές που βασίζονται σε διαπραγματεύσεις ή σε δεξιότητες υποστήριξης, αυτό το “τυφλό σημείο” μπορεί να περιορίσει την εξέλιξη και να προκαλέσει απογοήτευση ανάμεσα στους συναδέλφους», προσθέτει ο Glazer. «Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια σειρά από παρεξηγήσεις και από τις δύο πλευρές, που με τον καιρό μπορεί να μειώσει την εμπιστοσύνη».

Πώς αντιμετωπίζεται η αλεξιθυμία;

Η αλεξιθυμία δεν θεραπεύεται, αλλά όσοι την έχουν μπορούν να κάνουν ασκήσεις για να βελτιώσουν την ικανότητά τους να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους.

Η ψυχοεκπαίδευση για να διευρύνουν το συναισθηματικό τους λεξιλόγιο, είναι συνήθως το πρώτο βήμα. Αυτό σημαίνει να μάθουν να ονομάζουν τις αισθήσεις. Ο Glazer αναφέρει πως οι πρακτικές ενσυνειδητότητας (mindfulness) έχουν επίσης αποδειχτεί βοηθητικές. «Η προσοχή στην αναπνοή και στο σώμα με έναν μη κριτικό τρόπο ενδυναμώνει την περιοχή του εγκεφάλου που λέγεται ίνσουλα και διευρύνει το “παράθυρο” μέσα στο οποίο μπορεί να αναγνωριστεί ένα συναίσθημα πριν προκαλέσει έντονη δυσφορία», λέει. «Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία προσθέτει δομή, συνδέοντας τις σκέψεις, τα σημάδια του σώματος και τις συμπεριφορές, με συστηματικές μελέτες να δείχνουν αποτελέσματα αντίστοιχα με τα φάρμακα για τις διαταραχές διάθεσης».