Ήταν στο τέλος της δεκαετίας του '60, το 1966, όταν το BBC ρώτησε μια ομάδα παιδιών στην Αγγλία πώς φαντάζονταν τον κόσμο το έτος 2000. Οι απαντήσεις τους ήταν απρόσμενα βαθιές και γεμάτες ανησυχίες για το μέλλον. Πάνω από μισό αιώνα αργότερα, αξίζει να δούμε πόσο κοντά έπεσαν στις προβλέψεις τους για το δικό τους μέλλον που είναι το δικό μας παρόν.
Πολλά παιδιά εξέφρασαν φόβο ότι η τεχνολογία και οι υπολογιστές θα κυριαρχούσαν, αφήνοντας τον άνθρωπο στο περιθώριο. Μερικά πίστευαν ότι οι δουλειές θα εξαφανίζονταν, και μόνο όσοι είχαν υψηλό δείκτη νοημοσύνης θα έβρισκαν εργασία. Άλλα παιδιά μίλησαν για έναν κόσμο όπου οι άνθρωποι θα αντιμετωπίζονταν σαν αριθμοί, χωρίς προσωπικότητα και χωρίς χαρά.
Κάποιοι είχαν ακόμη πιο σκοτεινά σενάρια: υπερπληθυσμός, ζωή κάτω από θόλους ή κάτω από τη θάλασσα, και φόβος για πυρηνικό πόλεμο.
Οι «εύστοχες» προβλέψεις
Κάποιες από τις σκέψεις τους αποδείχθηκαν προφητικές. Η ανησυχία για την αυτοματοποίηση και την απώλεια θέσεων εργασίας συζητείται σήμερα πιο έντονα από ποτέ, με την τεχνητή νοημοσύνη και τη ρομποτική να αλλάζουν την αγορά εργασίας.
Ένα παιδί είπε με σιγουριά: «Οι υπολογιστές θα κάνουν όλες τις δουλειές. Δεν θα υπάρχουν αρκετές για εμάς… μόνο για αυτούς με υψηλό IQ που θα μπορούν να δουλεύουν με μηχανές.»
Μισό αιώνα αργότερα, το θέμα αυτό είναι πιο επίκαιρο από ποτέ. Ρομποτική, τεχνητή νοημοσύνη, αυτοματισμοί: όλα ξαναφέρνουν στην επιφάνεια τον ίδιο προβληματισμό.
Ένα παιδί μίλησε για ζώα σε “μπαταρίες”, προαναγγέλλοντας με ακρίβεια την εντατική βιομηχανική εκτροφή που υπάρχει σήμερα.
Ένα άλλο παιδί είπε κάτι που μοιάζει βγαλμένο από συζήτηση του σήμερα:
«Οι άνθρωποι θα είναι απλώς αριθμοί.»
Σε μια εποχή όπου τα προσωπικά δεδομένα συλλέγονται, μετρώνται και αναλύονται από εταιρείες και αλγορίθμους, η φράση αυτή ακούγεται σχεδόν προφητική.
Ο φόβος ότι οι άνθρωποι θα γίνουν απλώς στατιστικά στοιχεία αντικατοπτρίζεται στη σύγχρονη εποχή των δεδομένων, όπου τα προσωπικά στοιχεία μετρώνται, καταγράφονται και συχνά αξιοποιούνται από αλγορίθμους.
Ο φόβος για ένα βαρετό, άψυχο μέλλον
Πολλά παιδιά εξέφρασαν τον φόβο ότι η ζωή θα γίνει βαρετή. Χωρίς περιπέτεια, χωρίς φυσική επαφή, χωρίς το στοιχείο του ανθρώπινου απρόβλεπτου. Κάποιοι μίλησαν για κοινωνίες που θα ζουν σε θόλους ή κάτω από τη θάλασσα λόγω υπερπληθυσμού, άλλοι για απειλή πυρηνικού πολέμου.
Ευτυχώς, τα πιο ζοφερά σενάρια δεν επιβεβαιώθηκαν. Όμως η αγωνία τους για μια ζωή πιο αποστειρωμένη και πιο μοναχική δεν απέχει από τις σημερινές συζητήσεις γύρω από την υπερ-τεχνολογία και την αποξένωση.
Οι υπερβολές
Από την άλλη, πολλά από τα πιο ακραία σενάρια δεν βγήκαν αληθινά. Δεν ζούμε σε υπόγειες πόλεις, ούτε κάτω από θάλασσες, και ευτυχώς, ως τώρα, δεν ζήσαμε πυρηνικό αφανισμό. Παρά τις προκλήσεις, ο κόσμος του 2000 αποδείχτηκε λιγότερο σκοτεινός από αυτόν που φαντάστηκαν.
Αυτό που εντυπωσιάζει περισσότερο είναι ότι παιδιά 10-12 ετών, μέσα στη δεκαετία του ’60, έβλεπαν ήδη το βάρος της τεχνολογίας και της κοινωνικής αλλαγής να έρχεται. Οι φόβοι τους για την αποξένωση, την ανεργία και την απώλεια της ανθρώπινης πλευράς στη ζωή μας είναι ερωτήματα που εξακολουθούμε να συζητάμε και το 2025.
