Φαντάσου ότι έχεις μια παρουσίαση σε λίγες ώρες και είσαι τόσο αγχωμένος που έχεις παραλείψει το μεσημεριανό και δεν έχεις καθόλου όρεξη. Την ίδια στιγμή, κοιτάς τον συνάδελφό σου που ανοίγει ένα σακουλάκι με πατατάκια και το αποδίδει κι εκείνος στο άγχος. Πώς γίνεται, λοιπόν, το στρες να εμφανίζεται ως απώλεια όρεξης σε κάποιους ανθρώπους, ενώ σε άλλους να προκαλεί υπερφαγία;

Ποια είναι η σχέση μεταξύ άγχους και όρεξης;

Υπάρχει ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στο στρες και στις διατροφικές μας συνήθειες, όμως ο καθένας αντιδρά διαφορετικά. Όταν βρισκόμαστε συνεχώς υπό πίεση, το άγχος μπορεί να επηρεάσει δραστικά τον τρόπο που τρώμε.

Το άγχος είναι η φυσική αντίδραση του σώματος σε μια απειλή. Όταν νιώθεις στρες, ο οργανισμός στέλνει σήμα στον εγκέφαλο να ενεργοποιήσει τη λειτουργία μάχης ή φυγής (fight-or-flight), ώστε να σε βοηθήσει να ανταπεξέλθεις. Το σώμα εκκρίνει κορτιζόλη, μια ορμόνη που αυξάνει την όρεξη.

Συνήθως, η κορτιζόλη ενισχύει την επιθυμία για τρόφιμα «παρηγοριάς», δηλαδή λιπαρά, γλυκά, αλμυρά ή γενικά πλούσια σε θερμίδες. Ο λόγος; Το σώμα νομίζει ότι χρειάζεται γρήγορη, άμεση ενέργεια για να αντιμετωπίσει τον «κίνδυνο».

pexels

Τα τρόφιμα που περιέχουν ζάχαρη, λίπος ή νάτριο διασπώνται και απορροφώνται γρήγορα στην κυκλοφορία του αίματος, αυξάνοντας τα επίπεδα ντοπαμίνης, της ορμόνης της ευχαρίστησης. Έτσι νιώθουμε στιγμιαία χαρά και ανακούφιση.

Από την άλλη πλευρά, σε κάποιους ανθρώπους το στρες ενεργοποιεί την έκκριση κορτικοτροπίνης (CRH), η οποία καταστέλλει την όρεξη. Το νευρικό σύστημα στέλνει μηνύματα στα επινεφρίδια να απελευθερώσουν αδρεναλίνη, βάζοντας προσωρινά «φρένο» στη διαδικασία της πέψης. Το σώμα επικεντρώνεται αποκλειστικά στην αντιμετώπιση της πίεσης, γι’ αυτό και κάποιοι άνθρωποι χάνουν τελείως την όρεξή τους όταν αγχώνονται.

Έτσι εξηγείται γιατί σε μερικούς το στρες προκαλεί υπερφαγία, ενώ σε άλλους ανορεξία.

Πώς εκδηλώνεται το άγχος ως συναισθηματική υπερφαγία;

Το παρατεταμένο στρες μπορεί να οδηγήσει σε μια συνήθεια γνωστή ως συναισθηματική υπερφαγία, δηλαδή όταν τρώμε όχι επειδή πεινάμε, αλλά για να καλύψουμε συναισθηματικές ανάγκες.

Αυτό δεν είναι πάντα αρνητικό, το φαγητό μπορεί να λειτουργήσει παρηγορητικά. Το πρόβλημα ξεκινά όταν γίνεται ο μοναδικός τρόπος διαχείρισης των συναισθημάτων μας.

Όταν επιλέγουμε συνειδητά να φάμε κάτι για να χαλαρώσουμε ή να παρηγορηθούμε, μπορεί πράγματι να νιώσουμε καλύτερα. Όταν όμως η πράξη είναι παρορμητική και ανεξέλεγκτη, τείνουμε να τρώμε ασυνείδητα, και αργότερα εμφανίζονται αισθήματα ενοχής ή ντροπής, οδηγώντας σε έναν φαύλο κύκλο.

Σύμφωνα με τους ψυχολόγους, πολλοί άνθρωποι που παλεύουν με το στρες και τη συναισθηματική υπερφαγία νιώθουν τεράστια ενοχή. Αυτό προέρχεται από μια κουλτούρα που μας διδάσκει πως είναι ‘κακό’ να τρως πολύ ή ανθυγιεινά. Η συναισθηματική υπερφαγία δεν είναι ηθικά λάθος, είναι απλώς μια συμπεριφορά που δεν μας εξυπηρετεί. Πρέπει να τη δούμε χωρίς κριτική, για να την κατανοήσουμε και να την ξεπεράσουμε.

Πώς να διαχειριστείς το στρες χωρίς να στραφείς στο φαγητό

Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι το φαγητό δεν είναι η μόνη διέξοδος για να αντιμετωπίσεις τα συναισθήματά σου.

Όταν νιώσεις την ανάγκη να φας σε μια αγχωτική στιγμή, δοκίμασε να γράψεις τι σε ενεργοποίησε: Ποιο ήταν το ερέθισμα; Από πού προήλθε αυτή η ανάγκη;

Σκέψου τη διαχείριση του συναισθηματικού φαγητού σαν ένα εργαλείο μέσα σε ένα μεγαλύτερο σετ αυτοφροντίδας. Δημιούργησε τη δική σου «εργαλειοθήκη ηρεμίας» — τεχνικές και δραστηριότητες στις οποίες μπορείς να στραφείς όταν αισθάνεσαι άγχος, λύπη ή θυμό.

Μπορεί να περιλαμβάνει:

• βαθιές αναπνοές,

• έναν περίπατο,

• μουσική,

• journaling,

• επικοινωνία με ένα αγαπημένο πρόσωπο,

• ή ακόμη και λίγα λεπτά σιωπής.

Το ζητούμενο δεν είναι να αποκλείσεις το φαγητό, αλλά να εμπλουτίσεις τους τρόπους με τους οποίους φροντίζεις τον εαυτό σου.