Έχεις ποτέ φανταστεί να μαθαίνεις μια γλώσσα που δεν έχει βιβλία, ούτε σχολικά εγχειρίδια, ούτε λεξικά. Μόνο στόματα που μιλούν, αφτιά που ακούν;
Πιστεύεις ότι τα αρχαία ελληνικά ήταν δύσκολα; Ή ότι τα γερμανικά σε βασάνιζαν με ατελείωτες λέξεις-τραίνα; Ε, κράτα γερά, γιατί η γλώσσα των Hadzabe στην Τανζανία παίζει σε άλλο επίπεδο.
Οι Hadzabe μιλάνε με ήχους. Ναι, μόνο με ήχους με τη γλώσσα, σαν να προσπαθείς να καλέσεις το άλογο, αλλά πολύ πιο εξελιγμένα. Αυτοί οι ήχοι που ακούς και λες “τι ήταν αυτό;” δεν είναι διακοσμητικοί. Είναι πραγματικά σύμφωνα στη γλώσσα Hadzabe.
Δεν είναι ότι λένε κάτι χωρίς λόγο, είναι μέρος της σοβαρής δομής της γλώσσας τους, τόσο φυσικά όπως το “σ” ή το “τ” για εμάς. Για εμάς που ζοριζόμαστε να πούμε σωστά το γαλλικό “r”, φαντάσου τώρα να πρέπει να μιλάς κάνοντας ήχους σαν ανθρώπινο ποντίκι.
Εισπνοή, εκπνοή και… πρόταση ολοκληρωμένη
Εδώ έρχεται το mind-blowing κομμάτι: στη Hadzabe η αναπνοή είναι μέρος της γλώσσας. Μια κοφτή εισπνοή ή μια απαλή εκπνοή αλλάζει τελείως το νόημα. Δηλαδή, εκεί που λες «καλημέρα», με μια μικρή αλλαγή στην αναπνοή μπορεί να σημαίνει «φέρε μου νερό». Αν δεν έχεις καλό έλεγχο της αναπνοής σου, καλύτερα να μην επιχειρήσεις small talk.
Η ομιλία τους δεν είναι απλά λέξεις, είναι ρυθμός. Ο τρόπος που μιλάνε μοιάζει με τα βήματα στο κυνήγι, το περπάτημα στο δάσος, τις ιστορίες γύρω από τη φωτιά. Είναι σαν να ακούς μουσική – μόνο που οι στίχοι αλλάζουν με κάθε ανάσα.
Δεν γράφεται, μόνο ακούγεται
Η Hadzabe δεν έχει γραπτή μορφή. Οι γλωσσολόγοι έχουν σπάσει τα κεφάλια τους προσπαθώντας να την αποτυπώσουν με λατινικά γράμματα, αλλά… άστο καλύτερα. Πώς να γράψεις έναν ήχο που βγαίνει με την εισπνοή; Γι’ αυτό και η γλώσσα ζει αποκλειστικά από στόμα σε στόμα.
Το πιο απίστευτο είναι ότι τη μιλούν λιγότεροι από 1.000 άνθρωποι στην Τανζανία. Κι όμως, μέσα σε κάθε λέξη κουβαλούν μια από τις τελευταίες καθαρές κυνηγετικές-τροφοσυλλεκτικές κουλτούρες στον κόσμο. Σαν να ακούς ένα ζωντανό απομεινάρι της ίδιας της ανθρωπότητας.
Οπότε, την επόμενη φορά που θα παραπονιέσαι ότι τα ισπανικά σε μπερδεύουν με τα “ser” και “estar”, θυμήσου τους Hadzabe. Γιατί εκείνοι μιλάνε με κλικ, ανάσες και ρυθμό. Και ειλικρινά; Αυτό είναι πιο ροκ κι από heavy metal.
Γιατί θα σε «τρελάνει» αλλά με καλό τρόπο
Επειδή ακούς ήχους που το μυαλό σου δεν έχει ξανακούσει ως πλήρη σύμφωνα η απορία «μα πως το παράγουν αυτό;» θα σου κολλάει.
Επειδή θα συνειδητοποιήσεις ότι ό,τι θεωρούσες αυτονόητο στη γλώσσα (γράμματα, ήχοι, λέξεις) για άλλους δεν υπάρχει ή υπάρχει με τελείως διαφορετικό τρόπο.
Επειδή θα σε κάνει να θαυμάσεις τον απλό, φυσικό τρόπο που οι άνθρωποι μπορούν να μεταφέρουν τόση σημασία με κάτι τόσο λίγο με μια ανάσα, έναν ήχο, μια παύση ή μια αναπνοή.
