Το να μεγαλώνεις σήμερα δεν μοιάζει καθόλου με το πώς ήταν πριν από μερικές δεκαετίες. Για όσους είναι κάτω των 30—κυρίως δηλαδή η λεγόμενη Gen Z και οι γενιές που έρχονται—η παιδική ηλικία διαμορφώθηκε από τα smartphones, τις πλατφόρμες streaming και τα social media.
Στο μεταξύ, οι παλαιότερες γενιές μεγάλωσαν σε έναν πιο αργό, αναλογικό κόσμο όπου οι μικρές απολαύσεις είχαν μια ξεχωριστή μαγεία.
Φυσικά, οι νεότεροι έχουν τα δικά τους πλεονεκτήματα: άμεση επικοινωνία, αμέτρητες επιλογές ψυχαγωγίας και πρόσβαση σε ολόκληρες κοινότητες στο διαδίκτυο.
Όμως κάποιες καθημερινές χαρές που κάποτε όριζαν την παιδική και νεανική μας ηλικία έχουν σιγά-σιγά εξαφανιστεί, και έχουν αντικατασταθεί από πιο γρήγορες και πιο βολικές εναλλακτικές.
Ιδού 12 απλές χαρές που πολλοί κάτω των 30 ίσως να μην ζήσουν ποτέ όπως έζησαν οι σημερινοί 40άρηδες και 50άρηδες.
1. Τα κινούμενα σχέδια τα Σάββατα το πρωί
Πριν το on-demand streaming, τα Σάββατα το πρωί σήμαιναν ένα πράγμα: κινούμενα σχέδια. Ήταν τελετουργικό: τα παιδιά πετάγονταν από το κρεβάτι, έπαιρναν ένα τεράστιο μπολ με δημητριακά και κάθονταν μπροστά στην τηλεόραση για ώρες γεμάτες μαγεία.
Δεν ήταν μόνο οι σειρές, ήταν η αναμονή. Έπρεπε να περιμένεις όλη την εβδομάδα. Και όταν τέλειωναν τα παιδικά του Σαββάτου, έπρεπε να κάνεις υπομονή μέχρι το επόμενο Σάββατο. Όλοι στο σχολείο είχαν δει τα ίδια επεισόδια, γελούσαν με τα ίδια αστεία και τραγουδούσαν τα ίδια τραγούδια.
Σήμερα μπορείς να δεις ό,τι θέλεις, όποτε θέλεις, όπου θέλεις. Η τελετουργία χάθηκε. Η άνεση υπάρχει, αλλά η συλλογική μαγεία ανήκει στο παρελθόν.
2. Η εμφάνιση φωτογραφιών από φιλμ
Κάποτε, το να τραβήξεις φωτογραφία ήταν δέσμευση. Το φιλμ κόστιζε, κι έτσι κάθε «κλικ» είχε βάρος. Όταν τελείωνε το ρολό, το πήγαινες στο φωτογραφείο και μέρες μετά έπαιρνες έναν φάκελο γεμάτο γυαλιστερές εκτυπώσεις.
Το άνοιγμα αυτού του φακέλου ήταν γεγονός. Κάποιες φωτογραφίες ήταν θολές, κάποιες απρόσμενες, και πού και πού υπήρχε μία τόσο τέλεια που έμπαινε στο ψυγείο ή σε κορνίζα.
Σήμερα βγάζουμε χιλιάδες φωτογραφίες με το κινητό, τις βλέπουμε αμέσως και τις μοιραζόμαστε σε δευτερόλεπτα. Όμως αυτή η χαρά να κρατάς τυπωμένες τις φωτογραφίες σου σε ένα άλμπουμ σαν μικρή χρονοκάψουλα, δεν αντικαθίσταται.
3. Τα mixtapes και τα CD που γράφαμε μόνοι μας
Το να μοιραστείς μουσική ήθελε κόπο. Το τέλειο mixtape χρειαζόταν ώρες ηχογράφησης από το ραδιόφωνο ή, αργότερα, προσεκτικό κάψιμο CD στη σωστή σειρά. Κάθε κομμάτι είχε σημασία: το πρώτο έδινε τον τόνο, το τελευταίο άφηνε εντύπωση και τα ενδιάμεσα μετέφεραν κρυφά μηνύματα.
Το να δώσεις σε κάποιον mixtape δεν ήταν τυχαίο, ήταν προσωπική χειρονομία. Σήμερα πολλά παιδιά δεν ξέρουν καν τι είναι κασέτα ή CD. Ένα ψηφιακό playlist μοιράζεται σε δευτερόλεπτα, αλλά τότε συνοδευόταν από κόπο, σκέψη, συχνά και ένα στολισμένο εξώφυλλο ή χειρόγραφη λίστα κομματιών. Δεν ήταν απλώς μουσική. Ήταν επικοινωνία.
4. Τα σημειωματάκια στην τάξη και τα λευκώματα
Πριν τα group chats και τα memes, η επικοινωνία στην τάξη γινόταν με διπλωμένα χαρτάκια. Ήταν γεμάτα σκίτσα, αστεία ή το κλασικό «Σ’ αρέσω; Ναι / Όχι».
Η χαρά δεν ήταν μόνο στο γράψιμο, αλλά και στη μεταφορά. Να το περάσεις στον διπλανό χωρίς να σε δει ο δάσκαλος ήταν κομμάτι της περιπέτειας.
Σήμερα τα μηνύματα είναι ακαριαία αλλά άυλα. Δεν υπάρχει πια το χαρτάκι να το φυλάξεις σε ένα κουτί, ούτε το ξεθωριασμένο σημείωμα που βρίσκεις χρόνια μετά και σε πλημμυρίζει νοσταλγία.
Το ίδιο ισχύει και για τα κοριτσίστικα λευκώματα.
5. Το να θυμάσαι αριθμούς τηλεφώνου
Πριν από τα smartphones, οι άνθρωποι κουβαλούσαν ολόκληρα τηλεφωνικά κατάστιχα στο μυαλό τους. Φίλοι, παππούδες, το πρώτο φλερτ—όλους τους είχες αποστηθίσει. Το να τους σχηματίζεις στο καντράν ήταν μηχανικό.
Τώρα οι περισσότεροι δυσκολεύονται να πουν πάνω από λίγους αριθμούς απ’ έξω. Η μνήμη που κάποτε κρατούσε 15 ψηφία, έχει πια δοθεί στις επαφές του κινητού.
6. Παιδική ηλικία χωρίς social media
Μεγαλώνοντας χωρίς social media υπήρχε περισσότερος χρόνος έξω και λιγότερες συγκρίσεις. Τα καλοκαίρια ήταν ατέλειωτα, με ποδήλατα, λάστιχα και βαρεμάρα που γένναγε δημιουργικότητα. Οι φιλίες ήταν πρόσωπο με πρόσωπο, οι καβγάδες έμεναν τοπικοί και οι ντροπιαστικές στιγμές δεν έμεναν για πάντα στο διαδίκτυο.
Για τους νεότερους, τα social media καθόρισαν την εφηβεία, δίνοντας σύνδεση αλλά και νέες πιέσεις. Η παιδική ηλικία offline δεν ήταν τέλεια, αλλά ήταν ιδιωτική, αφιλτράριστη και φευγαλέα με τρόπο που οι σημερινές ψηφιακές αναμνήσεις δεν μπορούν να είναι.
7. Χάρτες από χαρτί
Τα ταξίδια με αυτοκίνητο ξεκινούσαν με έναν χάρτη που ξεδιπλωνόταν σαν σεντόνι. Οι γονείς διαφωνούσαν για τις εξόδους, τα παιδιά χάραζαν δρόμους με το δάχτυλο και τα λάθη οδηγούσαν σε παρακάμψεις που γίνονταν οι πιο αξέχαστες στιγμές.
Το GPS έκανε τα ταξίδια απλά, αλλά αφαίρεσε τη μικρή νίκη του να φτάσεις μέσα από συνεργασία, εικασίες και πείσμα.
8. Να σηκώνεις το τηλέφωνο χωρίς να ξέρεις ποιος είναι
Πριν από την αναγνώριση κλήσης, κάθε χτύπημα ήταν μυστήριο. Μπορούσε να είναι φίλος, παππούς ή το φλερτ σου. Μπορούσε και πωλητής. Η αγωνία ήταν μισή χαρά.
Τώρα υπάρχει η απόκρυψη, ή φιλτράρουμε τις κλήσεις ή στέλνουμε μήνυμα πρώτα. Η βεβαιότητα αντικατέστησε το απρόβλεπτο, μαζί και την αίσθηση της περιπέτειας.
9. Το βιντεοκλάμπ
Μovie nights σήμαινε εκδρομή στο βιντεοκλάμπ. Ποιος μπορεί να ξεχάσει να περπατάει ανάμεσα σε σειρές VHS και DVD για να διαλέξει ταινία και να ανακαλύπτει απρόσμενα «διαμάντια»;
Η σπανιότητα δημιουργούσε ενθουσιασμό. Δεν έβρισκες πάντα την καινούργια κυκλοφορία και συχνά κατέληγες με κάτι εντελώς διαφορετικό. Ακόμα και τα πρόστιμα για καθυστέρηση έγιναν μέρος της ιεροτελεστίας.
Το streaming προσφέρει ατελείωτη επιλογή, αλλά η απτή εμπειρία, το βάρος της κασέτας, το «γυριστό» του VHS, η χαρά του περιπλανώμενου browsing, έχει χαθεί.
Photos: Unsplash
