Υπάρχουν στιγμές που μια μυρωδιά σε σταματάει απότομα. Ένα άρωμα από το παρελθόν μπορεί να σε μεταφέρει σε μια ηλικία, ένα σπίτι, ένα ταξίδι, σε μια αγκαλιά που είχες ξεχάσει. Είναι σχεδόν μαγικό το πώς η όσφρηση μπορεί να ξυπνήσει μνήμες πιο καθαρά και πιο δυνατά από μια εικόνα, όσο όμορφη κι αν είναι.

Κι όμως, αυτή η «μαγεία» δεν είναι τυχαία. Κρύβει επιστήμη και μια απίστευτη διαδρομή μέσα στον εγκέφαλο που λειτουργεί λίγο διαφορετικά από ό,τι περιμένεις.

Η όσφρηση έχει άμεση σύνδεση με τη μνήμη

Οι μυρωδιές δεν ακολουθούν την ίδια διαδρομή με τις εικόνες. Αντίθετα, φτάνουν σχεδόν απευθείας σε δύο περιοχές του εγκεφάλου που καθορίζουν το πώς αποθηκεύονται οι αναμνήσεις και τα συναισθήματα.

Αυτές οι δύο περιοχές είναι ο ιππόκαμπος, που δημιουργεί και οργανώνει τις μνήμες, και η αμυγδαλή, που δίνει χρώμα στο συναίσθημα. Αυτή η άμεση διαδρομή λειτουργεί σαν μια προσωπική «συντόμευση», ένας δρόμος που παρακάμπτει πολλά στάδια επεξεργασίας. Για αυτό οι μυρωδιές δεν μένουν απλώς στη μνήμη. Εγγράφονται βαθιά και συναισθηματικά.

Unsplash

Οι εικόνες δεν χρησιμοποιούν τον ίδιο δρόμο

Η όραση επεξεργάζεται πρώτα το οπτικό σήμα, το αναλύει, το μεταφράζει και μετά το στέλνει στις περιοχές μνήμης. Είναι μια διαδικασία πιο σύνθετη και με περισσότερα ενδιάμεσα βήματα.

Αυτό δεν σημαίνει πως οι εικόνες δεν μένουν στη μνήμη. Απλώς δεν έχουν την ίδια αμεσότητα με την όσφρηση ούτε την τόσο στενή επαφή με το συναίσθημα.
Έτσι, μια φωτογραφία μπορεί να σου θυμίσει μια στιγμή, αλλά μια μυρωδιά μπορεί να σου θυμίσει ολόκληρη την ιστορία.

Τι λέει η επιστήμη για τη δύναμη των μυρωδιών

Οι επιστήμονες έχουν μελετήσει εκτενώς τη σύνδεση ανάμεσα στην όσφρηση και τη μνήμη. Μια από τις πιο γνωστές έρευνες είναι αυτή της Dr. Rachel Herz (Brown University), νευροεπιστήμονας που έχει δημοσιεύσει πολυετή δουλειά πάνω στο «Proust phenomenon». Η Herz έχει δείξει ότι οι μυρωδιές ενεργοποιούν άμεσα τον ιππόκαμπο και την αμυγδαλή, περιοχές που σχετίζονται με την αναγνώριση αναμνήσεων και τη συναισθηματική απόκριση.

Επιπλέον, η έρευνα του Sobel et al. (1998, Nature Neuroscience) έδειξε ότι οι οσφρητικές πληροφορίες φτάνουν στον εγκέφαλο μέσα από οδούς που έχουν άμεση πρόσβαση στις δομές μνήμης, κάτι που δεν συμβαίνει με τις οπτικές πληροφορίες. Αυτή η «συντόμευση» εξηγεί γιατί οι μυρωδιές έχουν τόσο έντονη και βιωματική ανάκληση.

Μελέτες όπως αυτές επιβεβαιώνουν ότι η όσφρηση είναι στενά δεμένη με την προσωπική μνήμη και το συναίσθημα, περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη αίσθηση.

Οι μυρωδιές δημιουργούν μνήμες που είναι «γεμάτες»

Όταν μια μυρωδιά σε «χτυπάει», δεν φέρνει μία εικόνα. Φέρνει ολόκληρη την αίσθηση μιας εποχής της ζωής σου. Μπορεί να θυμηθείς το σπίτι ενός αγαπημένου προσώπου, τον αέρα μιας γειτονιάς, ακόμη και το συναίσθημα που ένιωθες τότε. Αυτό συμβαίνει γιατί η όσφρηση ξυπνάει μνήμες ολιστικά, σαν να ανοίγει κατευθείαν ολόκληρο αρχείο στον εγκέφαλο.

Unsplash

Μια εξελικτική εξήγηση που τα κάνει όλα πιο λογικά

Η όσφρηση υπήρξε από τα πρώτα εργαλεία επιβίωσης. Έπρεπε να θυμάσαι τι είναι ασφαλές, τι είναι επικίνδυνο, τι είναι οικείο και πού υπάρχει τροφή. Ο εγκέφαλος λοιπόν ανέπτυξε μια ειδική, πολύ άμεση σύνδεση ανάμεσα στις μυρωδιές και στη μνήμη. Αυτή η σύνδεση παραμένει ενεργή και σήμερα, και γι’ αυτό ένα άρωμα μπορεί να σε συγκινήσει, να σε ηρεμήσει ή να σε γυρίσει πίσω πιο γρήγορα από οτιδήποτε άλλο.

Πώς να αξιοποιήσεις αυτή την ιδιότητα στην καθημερινότητα

Οι μυρωδιές μπορούν να γίνουν εργαλείο. Μπορείς να συνδυάσεις μια ευχάριστη μυρωδιά με μια στιγμή χαλάρωσης για να εκπαιδεύσεις το μυαλό να συνδέει το άρωμα με ηρεμία. Μπορείς να χρησιμοποιήσεις συγκεκριμένες μυρωδιές για να σε βοηθούν στη συγκέντρωση ή στη δημιουργικότητα. Και φυσικά μπορείς να δημιουργήσεις νέες αναμνήσεις μέσα από μυρωδιές που σε κάνουν να νιώθεις όμορφα.

Οι μυρωδιές δεν θα πάψουν ποτέ να λειτουργούν σαν μικρά ταξίδια στον χρόνο. Είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος κρατά τις σημαντικές στιγμές πιο ζωντανές από όσο φαντάζεσαι.

Αν μια απλή μυρωδιά μπορεί να σε συγκινήσει, δεν είναι αδυναμία. Είναι ο τρόπος με τον οποίο το σώμα και ο νους συνεργάζονται για να σου θυμίζουν ποιος είσαι, από πού έρχεσαι και ποιες στιγμές αξίζει να κουβαλάς.

Διαβάστε ακόμα

Γιατί δεν βλέπουμε ποτέ την πίσω πλευρά του φεγγαριού και τι σημαίνει αυτό

Γιατί δεν πρέπει ποτέ να γεμίζετε τη θερμοφόρα σας με βραστό νερό

Η ιστορία του ίντερνετ: Πώς μια μικρή ομάδα επιστημόνων δημιούργησε την τεχνολογία που άλλαξε την ανθρωπότητα